Triniteit: Drie in één

Vorige week toerde ik een weekend door het land en was het Durk die als stand-in een stukje aanleverde vanuit de Fenixkerk. Dat ging over de zondag na Pinksteren, zondag Trinitatis genoemd. Terwijl hij het over die specifieke ‘zondag’ had, zal ik iets schrijven over het begrip Drie-éénheid, waarmee in de eerste eeuwen van het Christendom gepoogd is iets over God, Jezus en de Heilige Geest te zeggen. En over hun onderlinge verhouding.
Net als Joden en Moslims geloven Christenen in één God en ook dat God één is.
Waarom dan dat gejongleer met drie “personen” die toch één God zijn? Moslims maken dat niet mee, en Joden ook niet. Hun gezamenlijke kritiek is, dat Christenen in feite drie goden vereren of tenmin-ste twee: waarvan de God van Joden en Moslims: de ene is, terwijl Christenen van Jezus belijden dat hij “zoon van God” is: en dus ook God is. Dat zijn er dan eigenlijk twee, kun je zeggen.
Van deze twee “personen” wordt dan vervolgens gezegd dat van beide tesamen: de ene goddelijke Geest uitgaat en daarmee heb je dan nummer drie. Maar die drie “personen” zijn tóch één God, rara hoe kan dat?

Drie personen, drie toneelmaskers, drie rollen
Ik heb het woord “personen” met opzet driemaal tussen aanhalingstekens gezet.
In de oude leer van de drie-éénheid wordt gesproken van één goddelijk WEZEN, één goddelijke es-sentie of ‘natuur’, die zich laat kennen op drie manieren. Die ENE God kan namelijk drie rollen aan-nemen en daartoe wordt als het ware steeds een andere pruik opgezet, of liever gezegd: steeds een ander masker. Een toneelspeler in de oudheid die een bepaalde rol moest spelen, zette een masker op dat die te spelen rol symboliseerde. Het Griekse woord voor masker was: Prosopon, en dat is in het Latijn: PERSONA oftewel Persoon. Het woord “persoon” verwees dus niet naar de persoon van de acteur, maar naar de rol die door de speler werd gespeeld. Eén speler kon verschillende rollen spelen door telkens een ander toneelmasker op te zetten.
Met behulp van die beeldspraak wilden de oude Christenen duidelijk maken dat ze in één God geloof-den, die zich echter in drie te onderscheiden Rollen of PERSONAE manifesteerde: nl.
1. als de God van het Oude Testament, die door Jezus werd aangesproken als onze VADER.
2. als Jezus, de Christus: die door Christenen “ZOON van God” wordt genoemd;
3. als de Heilige GEEST, de inspiratie die van beide uitgaat.
Deze drie worden ook wel onderscheiden als: God boven ons, God naast ons, God in ons.
Of de onderscheiding van Augustinus: God boven als de ZON boven ons hoofd; God bij ons als de zonne-STRAAL die naar ons toekomt; en als derde de WARMTE of het LICHT dat in ons of om ons heen wordt bewerkstelligd.

Theïsme, Socialisme, Esoterisme
Met Joden en Moslims hebben Christenen het theïsme gemeen: ze aanvaarden alle drie één God (Gr. Theos) boven zich. Wanneer gelovigen de nadruk leggen op de figuur van Jezus Christus, op zijn woorden, leven en werken, dan ligt verbinding met het Socialisme voor de hand:
Denk aan de Zes werken van Barmhartigheid (ziekenzorg, armenzorg, vreemdelingenopvang enz.).
En de derde poot van het Christendom – de inspiratie door de Geest van God – is goed te verbinden met de esoterische gedachte van goddelijke inwoning: Ieder mens heeft deel aan het innerlijk licht, dat als een goddelijke vonk ieder mens bewoont.
Ik sluit af met enkele versregels over het feest van Trinitatis:

Wij loven en wij prijzen
op dit feest,
de grote gunstbewijzen:
van Vader, Zoon en Geest.
Vader, sla ons steeds in liefde gade;’
Zoon des Vaders, schenk ons uw genade;
met u verbonden, Geest van God,
Laat dat zijn ons eeuwig lot.

Hartelijke Groet, ds. Fokko F. Omta